امنیت ملّی و دفاع غیرعامل

از هنگامی که انسانها بر آن شدند تا از دل کوه ها و جنگل ها بیرون آیند و در کنار هم به صورت دسته جمعی زندگی کنند، نیاز به امنیت را بیشتر احساس کردند؛ با نگاهی به تاریخ بشر، از آغاز تا کنون به نظر می رسد که این احساس و تقاضا برای امنیت همیشه مطرح بوده و بشر به انحاء مختلف سعی در تحصیل آن داشته است.

امنیت یک موضوع اجتماعی است و از عوارض زندگی اجتماعی محسوب می گردد، به عبارت دیگر امنیت غالبا در ارتباط با پدیده ها و افراد دیگر معنا پیدا می کند، گذشته از این که بخش عمده ای از نگرانیهای فرد، مربوط به محیط اطراف اوست و موضوع حفاظت از خویش در قبال آن تجلی می یابد.
در باب اهمیت امنیت و نقش آن در پیشرفت فردی و اجتماعی، همین بس که بدون امنیت هیچ برنامه ای قابل اجرا نیست، در سطح ملی، امنیت اهمیتی فراتر از بقا و صیانت ذات کشور دارد، به عبارت دیگر ممکن است در یک زمان تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت یک کشور محفوظ باشد لکن وجود تهدیدات جدی زندگی اجتماعی و سیاسی آن کشور را دستخوش آشوب و هراس و سردرگمی نماید، عدم احساس آرامشی که از این طریق به وجود می آید، مهم ترین مانع در مسیر حرکت کشور به سمت اهداف از پیش تعیین شده است.
برای مفهوم امنیت ملی تعاریف گوناگونی ارائه شده است، هرچند هیچ یک از آن ها در فرهنگ روابط بین الملل  آمده «امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی و یا خاک خود به سر می برد».
در دایره المعارف علوم اجتماعی این واژه چنین تعریف می شود «توان یک ملت برای حفظ ارزش های داخلی  از تهدیدات خارجی».
در تعریف سازمان ملل، امنیت ملی اینگونه تعریف شده است «این که کشورها هیچ گونه احساس خطر حمله نظامی، فشار سیاسی یا اقتصادی نکنند و بتوانند آزادانه گسترش و توسعه خویش را تعقیب کنند».
در فرهنگ علوم سیاسی، امنیت ملی عبارت است از احساس آزادی کشور در تعقیب هدف های اساسی و فقدان ترس و خطر جدی از خارج نسبت به منافع سیاسی و حیاتی کشور می باشد.
والتر لیپمن، محقق آمریکایی در تعریف امنیت ملی می گوید: «یک ملت وقتی دارای امنیت ملی است که در صورت اجتناب از جنگ بتواند ارزشهای اساسی خود را حفظ کند و در صورت اقدام به جنگ، بتواند آن را پیش ببرد».

•    ویژگی های امنیت ملی
الف) نسبی بودن امنیت: در جهان امروز دستیابی به امنیت مطلق ناممکن است زیرا قدرت که مبنای تحصیل امنیت است، متغیر، متفاوت و نسبی است.
ب) ذهنی بودن امنیت: اصولا احساس امنیت یا عدم امنیت، یک برداشت و امر ذهنی است که ریشه در اعتقادات و باورهای فرهنگی، مذهبی و ملی مردم و رهبران یک کشور دارد، برایند این باورها و اعتقادات باعث می شود که یک ملت یا رهبران آن، کشوری را دشمن و کشورر دیگری را دوست تلقی کنند.
ج) تجزیه ناپذیربودن امنیت: امنیت در مقابله با حاکمیت و استقلال یک کشور رابطه مستقیم دارد یعنی اگر در شهر یا استانی از یک کشور جنگ داخلی یا ناامنی پیدا شود، نمی توان ادعا کرد چون دیگر شهرها آرام می باشند، امنیت به هم نخورده است.

•    مولفه های امنیت ملی
تمامی کشورها درسیاست داخلی و خارجی اشان و نیز افراد، گروه ها و احزاب موجود در کشورها بدون توجه به سلایق، اختلاف فردی، گروهی،طبقاتی، سیاسی و اجتماعی در خصوص چهار مولفه مشروح زیر اتفاق نظر دارند:
الف) حفظ جان مردم
ب) حفظ تمامیت ارضی
ج) حفظ سیستم های اقتصادی و سیاسی
د) حفظ استقلال و حاکمیت کشور

•    اقدامات دفاع غیرعامل در حوزه امنیت ملی
اقدامات دفاع غیرعامل در سطوح نظامی و غیرنظامی، نقش موثر و اجتناب ناپذیری در هریک از مولفه های امنیت ملی به شرح زیر ایفا می کند:

جدول1- مولفه های امنیت ملی و دفاع غیرعامل

مولفه های امنیت ملی	تاثیرات اقدامات دفاع غیرعامل
حفظ جان مردم	کاهش تلفات جمعیت نظامی و غیرنظامی کشور در برابر تهدیدات و حملات نظامی دشمن به عنوان با ارزش ترین سرمایه های یک کشور
حفظ تمامیت ارضی	تقویت توان رزمی و دفاعی نیروهای مسلح و بالا بردن آستانه مقاومت کشور در حفظ سرزمین و ایجاد بازدارندگی
حفظ سیستم های اقتصادی و سیاسی	کاهش آسیب پذیری و خسارات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم اقتصادی، سیاسی، ارتباطی، تولیدی و ... در جهت استمرار خدمات و عملیات
حفظ استقلال و حاکمیت کشور	حفظ مراکز عمده عدایت و رهبری سیاسی و نظامی، اجتماعی، زیرساخت های حیاتی و حساس و مهم در برابر تهدیدات آشکار و نهان دشمنان از جمله عوامل اساسی در حفظ استقلال و حاکمیت کشور می باشد.